Van half juni tot eind juli vullen de nachten van de Catalaanse Pyreneeën zich met vuur en een vleugje mystiek. Tijdens de Falles dels Pirineus kun je in tientallen bergdorpen een traditie meemaken die teruggaat tot lang vóór de komst van elektriciteit en toerisme. De zomerzonnewendefeesten zijn een belevenis.

Een traditie van vuur en gemeenschap

In de Catalaanse Pyreneeën en Pre-Pyreneeën dragen (jongere) dorpsbewoners brandende fakkels – falles – van een bergtop naar het dorpsplein. Het is een spectaculaire tocht door het donker, waarbij het vuur als een soort slang – vaak in een indrukwekkende ‘S’-vorm –langs de berghelling kronkelt. Dit vuurspoor, ook wel aangeduid als een “vuurserpent”, is goed zichtbaar vanaf het dorp, waar men ongeduldig wacht opde komst van de fallaires. Eenmaal aangekomen worden de fakkels in een groot vreugdevuur gegooid en volgt een avond vol muziek, dans, eten en rituelen. Klokken luiden, muziekgroepen begeleiden de fakkeldragers, en de hele gemeenschap viert mee.

Elke dorp heeft zijn eigen manier om de Falles te vieren. De fakkels zelf zijn lokaal vervaardigd: in de meeste dorpen van Alta Ribagorça worden ze bijvoorbeeld gemaakt van teia, het harsrijke hout van de zwarte den. Op de bergtop waar de fakkeltocht begint, wordt een speciale dennenboom – de faro – geplant. Deze is het laatste vuurteken dat wordt aangestoken, als symbool van afsluiting van de afdaling.

Oorspronkelijk werden de Falles gevierd rond de zomerzonnewende. Voor landbouwers markeerde deze periode het begin van de graanoogst. Het vuur diende als bescherming, zuivering en een ritueel voor vruchtbaarheid en vernieuwing.

Waar beleef je de Falles?

Verschillende Catalaanse streken doen mee, waaronder Alta Ribagorça, Pallars Jussà, Pallars Sobirà, Vall d’Aran en Alt Urgell. Enkele hoogtepunten:

• Isil (Pallars Sobirà) – Omdat de viering samenvalt met de nacht van Sant Joan (Sint-Jan) trekt Isil doorgaans de grootste menigte en heerst er een betoverende sfeer.
• Alins (Pallars Sobirà) – Kleinschaliger maar rijk aan traditie en lokale elementen.
• Vall de Boí (Alta Ribagorça) – Dorpen als Boí, Durro, Barruera en Erill la Vall organiseren elk hun eigen Falles op andere dagen, perfect voor wie meerdere vieringen wil bijwonen.
• Les (Val d’Aran) – Bekend om de Quema deth Haro, het verbranden van een enorme boomstam op het dorpsplein –  een diepgeworteld Aranees ritueel.
• Arties, Vielha, Vilamòs, Bausen (Val d’Aran)
• Lles de Cerdanya, Montellà, Tuixent (Cerdanya en Alt Urgell)

De vieringen vinden meestal plaats op of rond de feestdag van de patroonheilige of op de dag van de zonnewende, wat betekent dat je bij een goede planning meerdere dorpen kunt aandoen.

De Flama del Canigó

Een verwante traditie is de Flama del Canigó, die elk jaar op 22 juni plaatsvindt. Een vlam die het hele jaar bewaard wordt in Perpinyà wordt bij dageraad naar de top van de Canigó gebracht. Van daaruit verspreiden vrijwilligers het vuur naar honderden Catalaanse dorpen, waar het wordt gebruikt om Sint-Jan-vuren te ontsteken. Deze traditie, die al meer dan vijftig jaar bestaat, symboliseert Catalaanse verbondenheid en cultuur.

Werelderfgoed van de mensheid

Sinds 2015 staan de Falles van de Pyreneeën op de lijst van immaterieel cultureel erfgoed van de mensheid van Unesco. Dit is niet alleen vanwege het indrukwekkende visuele spektakel, maar ook vanwege het gemeenschapsgevoel, de verbondenheid met het landschap en het feit dat jongeren actief betrokken worden bij het in stand houden van deze oude tradities – vaak in dunbevolkte, afgelegen gebieden.

Beleef het als bezoeker

Je bent als bezoeker welkom, maar de Falles zijn geen toeristisch spektakel. Respecteer het ritme en de gebruiken van het dorp.

Enkele tips:

• Plan op tijd: dorpen zijn klein, accommodaties beperkt.
• Bekijk de kalender: op de officiële website van het Catalaans erfgoed vind je alle data.
• Wees actief: wandel (indien mogelijk) mee naar het startpunt of geniet van het spektakel op veilige afstand.
• Dompel je onder: eet lokale specialiteiten, luister naar de muziek en ervaar de unieke sfeer.